استاد سیدهادی خسروشاهی ـ قدس سره ـ بیش از شصت سال عمر پربار خود را در ترویج آرمانهای انقلاب اسلامی، طرفداری از نهضتهای آزادیبخش اسلامی، معرفی چهرهها و شخصیتهای برجستۀ اسلامی و انقلابی، سیاستورزی و روشنگری سپری كرد. او عالمی درد آشنا، زمانآگاه و دلسوز بود كه با مطالعۀ مستمر، تحلیل و پیگیری مسائل، گفتوگو و رابطه با بسیاری از اندیشمندان معاصر، درکی عمیق از مسائل جهانی و بهویژه جهان اسلام داشت.
از همین رو در آثار فراوان و پرشمار خود بر مسائلی همچون استعمار، درگیریهای مسلمانان، توطئههای بیگانگان، جهالتها و خرافات و... دست گذاشته و ضمن بهرهوری از میراث گرانسنگ عالمان اسلامی، بر ضرورت جهانی اندیشیدن و گذركردن از تنگناهای موجود و استفاده از فرصتهای زودگذر تأكید میورزید.
استاد خسروشاهی از نخستین روحانیون دیپلمات در جمهوری اسلامی ایران بود و در دو ماموریت دیپلماتیك بهعنوان سفیر و رئیس دفتر حفاظت منافع جمهوری اسلامی ایران در واتیكان و مصر خدمت كرد.
او در كنار فعالیتهای دیپلماتیك به گسترش ارتباطات بینالاسلامی و تقریب مذاهب اسلامی پرداخت. «سیدهادی» چهرهای شناخته شده در جهان و از شخصیتهای برجستۀ جنبش جهانی اسلام بود. بالندگی و پویایی در اندیشه از ویژگیهای آن بزرگمرد بود كه با حضورش در سمینارها و كنفرانسهای بینالمللی، و با ارائه ایدههای نو تجلی مییافت. توجه به تاریخ و مسائل اسلام معاصر و ضرورت تبلیغ اسلام ناب محمدی، دغدغۀ همیشگی وی بود.
التفات همیشگی او به ثبت و ضبط وقایع و خاطرات از ویژگیهای سلوك سیاسی وی بود. انبوه اسنادی كه در این زمینهها جمع كرده، گنجینهای پربار برای پژوهشگران و نسلهای آینده خواهد بود.
***
۱. در فهرست آثاری که در ادامه ملاحظه میکنید، فقط از كتابها و نشریههایی نام برده شده كه استاد در: تألیف، ترجمه، تحقیق، جمعآوری، نوشتنِ مقدمه، توضیحات، و اقدام به نشر آنها نقش اصلی و تعیین كنندهای داشته است؛ علاوه بر این، دهها كتاب و رساله و نشریۀ دیگر نیز هست كه با مقدمهای كوتاه یا تشویق و همكاری استاد در داخل و خارج، به چاپ رسیده كه در این فهرست نام آنها نیامده است.
۲. بعضی از مجموعه آثار ذكر شده در 32 صفحه و بعضی دیگر مانند دوره امام علی صدای عدالت انسانی ـ علیهالسلام ـ بالغ بر 2400 صفحه و دوره آثار سیدجمالالدین الحسینی بالغ بر 3000 صفحه، و مجموعه آثار علامه طباطبایی حدود 5000 صفحه و دوره فصلنامه تاریخ و فرهنگ معاصر بالغ بر 5800 صفحه، منتشر شده است.
۳. لازم به یادآوری است كه از مجموع نشریات و آثاری كه در ایتالیا و در مدت پنج سال اقامت استاد در آن كشور، بهعنوان سفیر جمهوری اسلامی ایران در واتیكان به زبانهای: ایتالیایی، عربی، انگلیسی، فرانسه و فارسی منتشر شده فقط اسامی بعضی از آنها در این فهرست ذكر شده است.
۴. همچنین از مجموعه آثاری كه در مصر ـ قاهره ـ و در مدت اقامت سه ساله بهعنوان رئیس هیات سیاسی و نمایندگی جمهوری اسلامی ایران در مصر، توسط استاد تألیف، تهیه یا بهكوشش و مقدمه ایشان درباره مسائل اجتماعی، سیاسی و دربارۀ تشیع و اهلبیت منتشر شده است، فقط اسامی بعضی از آنها در این فهرست آمده است.
در مورد مجلات و نشریات، فقط از مجلاتی نام برده شده كه استاد نقش مستقیم و خاصی در نشر آنها داشتهاند و همكاری با مجلات یا سالنامههای: مكتب اسلام، مكتب تشیع، معارف جعفری، سیمای اسلام، صوتالامة، العالم، نور دانش، آشفته، پیكار اندیشه، نسل جوان، ندای حق، مسلمین، آئین اسلام، وظیفه، گلستان، آستان قدس، اطلاعات، راه حق (رشت)، استوار (قم)، مهد آزادی (تبریز)، پرتو اسلام و جهان دانش (كرمان) در این فهرست ذكر نشده است.
۱. مجموعه حكمت (ماهانه) صاحب امتیاز فخرالدین برقعی، چاپ قم: سردبیری: سالهای 1337 و 1338.
۲. مجله پیام شادی، نخستین نشریه اسلامی، چاپ قم: (برای كودكان)، سردبیری: 2 سال.
۳. نسل نو، ماهنامه دارالتبلیغ برای جوانان، چاپ قم: (برای نسل جوان)، سردبیری: 2 سال.
۴. فصلنامه الهادی، به عربی (نشریه دارالتبلیغ قم): سردبیری: 2 سال.
۵. تأسیس و نشر مجله پیام انقلاب اسلامی ایران (il messaggio rivoluzione della islamica)، فصلنامه، به ایتالیایی، چاپ رم ـ ایتالیا: به مدت یك سال (4 شماره)، مركز فرهنگی اسلامی اروپا.
۶. تأسیس و نشر مجله براییك دنیای نو (per un mondo novo)، به ایتالیایی، چاپ رم ـ ایتالیا: به مدت دو سال، مركز فرهنگی اسلامی اروپا.
۷. پیك انقلاب اسلامی، ماهنامه فارسی، چاپ رم ـ ایتالیا: سال اول 6 شماره، سال دوم 12 شماره، ناشر: مركز فرهنگی اسلامی اروپا، رم ـ ایتالیا: 1362.
۸. تأسیس و ثبت رسمی مؤسسه گلسرخ در لندن (Proud Rose LTD) و با همكاری دكتر علی پایا و نشر مجله هفتگی العالم از لندن (به زبان عربی)، به مدت 15 سال، و دو ماهنامه به زبان انگلیسی، به نامهای: افریكنایونتس و انكوآری با هزینه وزارت ارشاد اسلامی
۹. تأسیس و نشر فصلنامه تاریخ و فرهنگ معاصر، از مركز بررسیهای اسلامیقم: شش سال، جمعاً 24 شماره، در 5800 صفحه (صاحبامتیاز و سردبیر) سیدهادی خسروشاهی
۱۰. تأسیس و سردبیری مجله صوت الامه، به عربی، ماهنامه مركز تبلیغات جهانی اسلام، (پس از پیروزی انقلاب اسلامی) سال اول 12 شماره، چاپ تهران: 1358.
۱۱. تأسیس و نشر هفته نامه بعثت، نخستین روزنامه قم پس از پیروزی انقلاب اسلامی
مرحوم والد در تأسیس یا پیدایش مراكز متعدد نشر و توزیع كتاب و مجله در قم و تهران، نقش عمده و اساسی به عهده داشتهاند:
1. انتشارات «در راه حق»: دو شماره نخستین در راه حق كه در پاسخ به شبهات مسیحیان بود و بهطور رایگان توزیع گردید، توسط خود استاد تهیه و تنظیم و منتشر شد... آدرس این نشریات «قم: مدرسه حجتیه» بود كه در صفحه آخر نشریه چاپ میشد. پس از انتشار دو شماره نخست به پیشنهاد آیتالله سیدمحسن خرازی ـ حفظهالله ـ امور نشریه به منزل ایشان كه متصل به مدرسه حجتیه بود انتقال یافت و با همكاری آیات و فضلایی همچون آقایان: سیدمحمد خامنهای، زینالعابدین قربانی، رضا استادی، سیدجمالالدین دینپرور، علی حجتیكرمانی، میرابوالفتح دعوتی و دیگران، دامنه فعالیت مؤسسه «در راه حق» و انتشارات توسعه یافت و به خدمات فرهنگی ـ انتشاراتی خود در سطح وسیعی ادامه داد. همكاری استاد با مؤسسه در راه حق ـ و قبل از توسعۀ بخش فرهنگی آن ـ به مدت چند سال ادامه یافت.
2. انتشارات دارالتبلیغ اسلامی: پس از تأسیس دارالتبلیغ اسلامی، به پیشنهاد استاد، واحد انتشاراتی آن نیز برپا گردید. این واحد شامل سه بخش بود:
بخش اول: انتشارات رایگان كه رسالهها و نشریاتی به زبانهای: فارسی، عربی، انگلیسی و اردو منتشر و در سطح جهانی توزیع میكرد. این انتشارات عمدتاً دربارۀ مسائل اسلامی یا پاسخ به شبهات مسیحیان بود.
بخش دوم: واحد مجلات كه به نشر مجلات متعددی به نامهای: پیام شادی (برای كودكان)، نسل نو (برای نوجوانان)، و فصلنامه الهادی (به زبان عربی)، پرداخت كه سردبیری یك یا دو سال نخستین هر سه مجله، بهعهده استاد بود. این مجلات در داخل و خارج و در سطح وسیعی انتشار مییافت.
بخش سوم: واحد نشر كتاب بود كه نخست با خرید و افتتاح مغازه كوچكی ـ متصل به دارالتبلیغ، سر كوچه آقازاده، كه قبلاً محل سبزی فروشی بود! آغاز شد و سپس توسعه یافت و صاحب چاپخانه و انتشارات وسیعی گردید و دهها كتاب ارزنده و مفید از شخصیتهای معروف اسلامی منتشر ساخت. مسؤولیت علمی نخستین دوران این بخش هم بهعهده استاد بود.
3. «مؤسسه انتشارات بعثت»: با همكاری همهجانبه استاد و جناب آقای فخرالدین حجازی در سال 1347 در تهران تأسیس شد. این مؤسسه دهها كتاب مفید و ارزنده، از: حضرت آیتالله مكارمشیرازی، آیتالله سیدابوالفضل موسویزنجانی، مهندس مهدی بازرگان، محمودیسبزواری، محمدجواد حجتیكرمانی، سیدغلامرضا سعیدی، فخرالدین حجازی، علیرضا نوریزاده، سیدهادی خسروشاهی و دیگران، منتشر ساخت كه مورد استقبال نسل جوان و دانشجویان قرار گرفت. (این مؤسسه همچنان به فعالیت فرهنگی خود ادامه میدهد)
4. رسالت: پایهگذاری و تأسیس مركز نشر بزرگی در قم، خیابان ارم، در سال 1353 با نام «انتشارات رسالت»، یكی دیگر از خدمات استاد در حوزۀ علمیۀ قم بود كه به نوبۀ خود، دهها كتاب ارزشمند، با توزیع وسیعی، چاپ و ارائه نمود. این مؤسسه تا پیروزی انقلاب اسلامی هم به فعالیت خود ادامه داد.
5. نشر نذیر: علاوه بر انتشارات رسالت، در سال 1355 «نشر نذیر» توسط استاد بنیان نهاده شد که در واقع یك واحد انتشاراتی در راستای اهداف نهضت اسلامی ایران بود و به فعالیتهای روشنگری میپرداخت و مركز ثابتی نداشت ولی دهها كتاب و نشریه منتشر و توسط دوستان و دانشجویان در سطح كشور توزیع كرد تا آنجا كه تیراژ بعضی از آنها به بالغ بریكصد هزار نسخه رسید، نام بعضی از آنها عبارت است از: نظام حكومت در اسلام (حضرت آیتالله سیدصادق روحانی)، جامعه و حكومت اسلامی (شهید نواب صفوی)، اسرائیل عامل امپریالیسم (جلال آلاحمد)، مجموعه آثار محمد نخشب (5 جلد)، انسان، اسلام، ماركسیسم و اجتهاد، انقلاب دائمی (دكتر علی شریعتی)، اسلام در شوروی و چندین كتاب سیاسی دیگر.
6 و 7. «نشر رزمندگان مسلمان» و «نشر عصر جدید»: نیز زیر نظر استاد پایهگذاری شد كه مركز ثابتی نداشتند ولی دهها كتاب درباره كمونیسم و فلسفه ماتریالیسم و اصول ماركسیسم از سوی این دو واحد منتشر گردید كه با استقبال نسل جوان روبهرو شد. از جمله كتابهای این دو واحد عبارتند از: امپریالیسم سرخ، توطئه در شوروی، انشعابیون و حزب توده، كمونیسم و مذهب، اعترافات یك كمونیست، انتخابات در شوروی، خطر كمونیزم، سرگذشت یك كمونیست، آشنایی با حزب توده ایران، چگونه كمونیست شدم؟ و چندین كتاب دیگر.
هدف نشر رزمندگان مسلمان و عصر جدید در واقع، توجه به فعالیت گسترده تبلیغاتی و فرهنگی تودهایها و ماركسیستها، در آستانه پیروزی انقلاب اسلامی، مبارزه با تهاجم تبلیغاتی آنها بود كه خوشبختانه كتابهای این دو واحد نشر، مورد استفاده عموم قرار گرفت و بعضی از آنها در صد هزار نسخه منتشر گردید. (نمونههای این كتابها در كتابخانۀ مركز بررسیهای اسلامیموجود است).
8. مركز الاعلام العالمی للثورة الاسلامیة فی ایران: این مركز با همكاری دوستانی از وزارت امور خارجه و وزارت ارشاد در اوایل انقلاب، در تهران تأسیس شد كه علاوه بر چاپ و نشر مجله ماهانۀ صوت الامة به سردبیری استاد، كتابهای زیادی نیز به زبانهای: عربی، انگلیسی، فرانسه و... منتشر ساخت كه در سطح جهانی توزیع گردید. هزینه این مركز توسط دو وزارتخانه فوق تأمین میشد.
عربی: الحكومة الاسلامیة، الجهاد الاكبر، الثورة والقائد، دروس من الثورة الاسلامیة فیایران، الثورة الاسلامیه، وقائع و احداث، ایران فی المخاض!، خطاب الامام الخمینی حول القدس والمهدی المنتظر، الحرکة الاسلامیة فی ایران: علی طریق الثورة، النبّی الاّمی.
انگلیسی: The visage of Mohammed، Imam on Eid oLFitr،
The day of QUDS، Islamic Revolution IRAN is Facing،
فرانسه: Civilisation Et Modernisation، Oui, Frere llenEtaitAinsi
9. مركز فرهنگی اسلامیاروپا ـ رم: این مركز فرهنگی كه توسط استاد در ایتالیا تأسیس گردید، در واقع واحدی فعال برای نشر كتاب و مجله به زبانهای: فارسی، عربی، انگلیسی، ایتالیایی و فرانسه بهشمار آمده كه طبق فهرست منتشر شده در «رم» بالغ بر 165 جلد كتاب و نشریه، به زبانهای فوق، در مدت پنج سال چاپ و منتشر ساخته است.
اغلب آثار منتشر شده این مركز به كتابخانهها، احزاب، روزنامهها، شخصیتهای فرهنگی ـ سیاسی و بهطور رایگان ارسال میگردید و آثار مثبت قابل توجهی در روشنگری حقایق اسلام و انقلاب داشت.
10. كلبه شروق: این انتشارات با مجوز رسمی وزارت ارشاد، در سال 1379 تأسیس و آثار سیدجمالالدین اسدآبادی و خاطرات استاد خسروشاهی و استاد سیدغلامرضا سعیدی و کتب فقهی و اصولی حضرت آیتالله العظمی روحانی ـقدس سره ـ را منتشر نموده است.